301. Aretoa

Irekidura handia duen kutxa hutsa | Jorge Oteiza | Guggenheim Bilbao Museoa

Jorge Oteiza
Irekidura handia duen kutxa hutsa (Caja vacía con gran apertura), 1958
Altzairu kobreztatua
46 x 45 x 39 cm
Guggenheim Bilbao Museoa

Bi triedroen elkartzeak sortutako kutxa metafisikoa. Leonardori omenaldia | Jorge Oteiza | Guggenheim Bilbao Museoa

Jorge Oteiza
Bi triedroen elkartzeak sortutako kutxa metafisikoa. Leonardori omenaldia (Caja metafísica por conjunción de dos triedros. Homenaje a Leonardo), 1958
Altzairua
28,5 x 25 x 26,5 cm
Guggenheim Bilbao Museoa

Bi euskal eskultore nabarmendu ziren nazioarteko giroan 1950eko hamarkadan: Eduardo Chillidak (1924–2002) Milango Trienaleko Ohorezko Diploma jaso zuen 1954an eta Veneziako Bienaleko Eskultura Sari Handia 1958an; Jorge Oteizak (1908–2003) Milango Trienaleko Ohorezko Diploma jaso zuen 1951an eta São Pauloko Bienaleko Nazioarteko Eskultura Saria 1957an. Artegintzan oso modu ezberdinean hasi ziren arren, arte-proiektu handietan elkarrekin lan egin zuten, hala nola, Arantzazuko Basilikan eta GAUR taldearen sorreran —Euskal Eskolaren Mugimenduaren parte izan zen taldea—.

Oteizaren lanak ez dira sailkatzeko errazak: eskultura-objektu hutsetik haratago doaz, komuneko gai bat duten multzoak dira, masaren eta espazioaren inguruko azterketa esperimental luzearen ondoren sortutakoak. Multzo horien artean daude Azkena ematen duten obrak —Kutxa hutsak (1958) eta Kutxa metafisikoak (1958–59) serieak barne hartzen dituen multzoa—, Oteizaren ikerketan are gehiago sakontzen dutenak. Hutsa edo ezereza azaltzen dute, espazio hartzailea dira, eta Oteizak Euskal Herriko harrespilekin —harentzat “mikrolito”ak ziren, eta ez “megalito”ak— lotzen zituen.

Chillidak ere antzinako kulturekiko lilura agertu zuen, eta Euskal Herriko eta beste lurralde batzuetako kulturen arteko loturak ikusten zituen. Izpirituarentzako espazioa(1995) lanak, adibidez, Indiarekin zerikusia du bertako harrobietatik atera baitzuten granito arrosa, lanaren materiala; harri mota horrekin 1980eko hamarkadan hasi zen lanean. Eskulturaren goiko aldeko irekiera kubikoak argia harriaren bihotzera sar dadin ahalbidetzen du, eta, beraz, materiaren berezko geometria agerian ipintzen du. Chillidarentzat, harriaren indarra eta boterea espazioari eustean eta espazioa eraldatzean dautza. Granitoa jorratzean eskultoreak asmo zuen harriak berak, mendi baten moduan, esperientzia arkitektonikoa eskaintzea.