Sagu geometrikoa eta Sagu Museoa (Mouse Museum)

Sagu Museoa (Mouse Museum), 1977
Zurezko egitura itxia, aluminio korrugatua eta metakrilatozko bitrinak 385 gauzekin
263 x 950 x 1020 cm
Museum moderner Kunst Stiftung Ludwig, Viena.
Argazkia: Heinz Blezen, eskaintza: Claes Oldenburg eta Coosje van Bruggen

“Sagua! Neu naiz sagua!” (1) —Claes Oldenburg

1960ko hamarkadaren amaieratik, marrazki bizidun ezagunenetako batekin jolastu da Oldenburg: Mickey Mouse saguarekin. Haren bertsio bat egin zuen: “sagu geometrikoa”; zinema-kamera baten eta saguaren itxuraren uztarketa bat da: kameraren kutxa laukizuzenak eta pelikularako biribilek aurpegiarena eta belarriena egiten dute. Oldenburgen beste hainbat irudi moduan, arte jasoa eta herrikoia uztartzen du, baina pertsonalagoa da. Artistak esan du sagu geometrikoa beraren alter egoa dela: “Sagua! Neu naiz sagua!”.

1967an, Oldenburgek saguaren motiboa museo baten eraikin bihurtu zuen. Marrazki batean proposatu zuen Chicagoko Museum of Contemporary Art-eko fatxada berregin behar zela eta sagu geometrikoaren itxura eman. Ez zuten proposamena aurrera eraman, baina 1977an, Sagu Museoa (Mouse Museum, 1977) lehen maketatik abiatuta (kartoi korrugatuz egindakoa) benetako museo baten hormak egin zituen aluminio korrugatua erabiliz. Bisitariak sartzean, barrualde iluna ikusten zuten: beira-arasa bakarra argiztatuta zegoen, horma guztiak estaltzen zituena; horrez gain, beste bi beira arasa txiki zeuden saguaren begiak irudikatzeko (2).

Sagu Museoaren barruan Oldenburgek urtetan bildutako objektuak ipini zituen, eta 1965ean benetako museo bat balitz bezala. Hasierako gauzatzean, objektuak New Yorkeko East Village-ko bere apartamentuko apaletan jarri zituen. Orduan new yorkeko arte herrikoiaren museoa (museum of popular art n.y.c.) izena jarri zion eta hainbat lan eskuratzeko eta aldizkari bat argitaratzeko asmoa zuen. (3) Bilduma 385 objektu dira, tartean, kistch objektuak, jostailuak, oroigarriak eta haren artelanen prototipoak; artelan guztiak 87 cm baino txikiagoak ziren eta hiru motakoak: Oldenburgek lan-prozesuak egindako maketa txikiak eta artelanen zatiak, erositako edo aurkitutako eta ondoren eraldatutako objektuak eta, azkenik, erositako edo aurkitutako objektuak, inolako eraldaketarik gabe. Oldenburgen bigarren emazte eta lankide Coosje van Bruggen-ek (1942–2009) idatzi zuen bildumak Oldenburgen lan egiteko metodologiaren eta AEBko gizarteaz zuen iritziaren berri ematen zuen; objektu bakoitza “hierarkiari erreparatu gabe” kokatu du, eta horrek gorde du haren izaera (4). Oldenburgen diseinuaren arabera jarri ziren objektuak, ez hierarkia jakin baten arabera, lotura argia ez den arren.

Sagu Museoaren bilduman Oldenburgek ibilbide osoan jorratutako arte-gaiak islatzen dira: eskala ezohikoa, mutatutako formal, arte herrikoia eta jasoa, aurkitutako objektuak eta ohiko museo edo galeria batek eskaini dezakeen esperientzia baino oso bestelako bat (5).

1. Jörg Wolfert, Claes Oldenburg: The Sixties erakusketaren liburuxka, Museum Moderner Kunst Stiftung Ludwig Wien, Viena, 2012, 20 or.

2. Ibid., 21–22 or.

3. Ibid., 21 or.

4. Coosje van Bruggen, Claes Oldenburg: Mouse Museum/Ray Gun Wing, Museum Ludwig, Kolonia, 1979, 3, 75 or.

5. Jörg Wolfert, op. cit., 23 or.

Begiratu elkarrekin Claes Oldenburgen Sagu Museoa (Mouse Museum, 1977). Ikasleei titulua esan ondoren, galdetu zer ikusten duten. Zer gogorarazten die lanak? Albotik beharrean, imajinatu goitik ikusten duzuela. Zeren itxura edukiko luke? Silueta marrazteko eskatu boluntario bat (goitik ikusita).

Esan ikasleei Sagu museoa 263 x 950 x 1.020 cm luze, zabal eta garai dela, eta, denok batera, saiatu zerbaitekin alderatzen, adibidez, kamioi bat. Tamaina badakitela, galdetu nolakoa litzateke objektuaren inguruan ibiltzea, hura ikustea, ukitzea eta abar.

Esan ikasleei Oldenburgen Sagu Museoa instalaziora bisitariak sar daitezkeela eta barruan Oldenburgek urtetan bildutako objektuak ikusgai daudela. Oldenburgek museoa diseinatu zuen aurretik sortutako irudi batean oinarrituta: sagu geometrikoa, alegia, Mickey Mousen eta zinema-kamera zahar baten uztarketa. Non antzematen daiteke uztarketa hori?

Oldenburgek sagu geometrikoa alter egotzat du. Honakoa esan zuen: “Sagua! Neu naiz sagua!”. Eskatu ikasleei alter egoa zer den eztabaidatzeko eta liburuetako eta filmetako adibidetan pentsatzeko (alter egoa bigarren “ni” bat da, jatorrizko nortasunaren bestelakoa, baina literaturan, batez ere komikietan, eta filmetan maiz “identitate sekretu” baten antzekoa da, baita egilearen antzeko ezaugarriak dituen edota egilearekin nolabait lotu daitekeen pertsonaia). Zer esanahi du Oldenburgek sagu geometrikoan bere burua islatuta ikusteak, hots, beraren alter egoa dela pentsatzeak?

Oldenburgen Sagu Museoaren bilduma 385 objektu dira, tartean, lan-prozesuak egindako maketa txikiak eta artelanen zatiak, erositako edo aurkitutako eta ondoren eraldatutako objektuak eta, azkenik, erositako edo aurkitutako objektuak, inolako eraldaketarik gabe. Elkarrekin ikusi museoaren bideo hau.

Galdetu ikasleei zer arrazoi egon litezkeen Oldenburgen horrenbeste denbora horrelako objektuen bilduma egiten emateko. Zergatik egiten dituzte pertsona batzuek bildumak? Zergatik biltzen dituzte gauzak artistek?

Oldenburgek esan duenez bere bilduma “Munduaren ikuspegi entziklopediko baten antzekoa da: barne daude dimentsio posible guztiak, sentimenduen ñabardura guztiak. Bere baitan artea dago eta artea ez diren hainbat gauza. Une jakin baten zeharkako sekzioa bezalakoa da, mikrokosmos bat, non edozein galdera posible den”(1). Eskatu ikasleei aipu horri erantzuteko, hura hausnartzeko.

1. Ibid., 22 or.